Den kunstige kunsten i regi av Covid-19

Jonas Øren: La oss prate litt om framtida. Ser dereeit utopisk eller eit dystopisk samfunn etterCovid-19.

Inés Belli: Eg kjenner ei motstand i å kunne sjå for meg ei framtid fordi mange ikkje tek inn over seg den realiteten vi er i nå. Sjølvsagt skal ein vere framtidsretta, men eg trur utgongspunktet for framtidstankane må vere i forhold til det som skjer akkurat her og nå. For å ikkje bli ført bak lyset når denne sitasjonen er over, er det viktig at vi tek han med oss vidare. Nå har vi bygga ned økonomien ganske drastisk, og slik er ikkje spørsmålet om vi kjem til å bygge han opp igjen, men korleis. Det er fint å kunne sjå for seg noko utopisk, og interessant å sjå for seg noko dystopisk, men det finst jo grenser for kva ein kan sjå for seg. Eg trur vi må sikte utover dei grensene, og då veit eg ikkje om å måtte projisere ei framtid er måten å gjere dette på.

LSH: Eg kan likevel sjå for meg ting som eg ønsker at skal endrast. Noko som hadde vore fint i ei ideell verd er basisinntekt for alle. At vi starta å dele dei økonomiske resursane våre ut i mindre filialar – altså, at vi byrja å dele opp både kulturinstitusjonar og Kulturrådet. Å kunne drive med mindre sentralisering av økonomi og resursar og forhåpentlegvis skape ein nærare kontakt mellom institusjon og kunstnar.

IB: I tillegg til å ta liv og å tømme gatene, avslører pandemien kor lite bærekraftige systema vi har faktisk er. Det forsterkar alt av ulikheter og manglar i eksisterande strukturar. Korleis skal kunstnarane overleve? Kunstnarorganisasjonane står jo opp til knea med ein problematikk som ikkje nødvendigvis er heilt ny for dei, men som i ein slik krisesituasjon som vi nå står i er endå meir presserande.

Marknadsavdelinga, kunstnaren og fellesskapet

JØ: Korleis vil dansen fungere etter Covid-19 og kva vil dansen og teateret sin funksjon vere?

IB: Det får meg til å tenke på kva funksjonen til dansen og kva stemma til teaterinstitusjonen har vore fram til nå. Og om denne stemma er viktig?

LSH: Eg trur ikkje det handlar om at institusjonane skal ha ei større stemme enn dei har nå, men at vi kunstnarar må få større fridom og uavhengigheit frå institusjonane.

IB: Kunstinstitusjonen har blitt noko som liknar meir ein marknadsplass. Neste spørsmål på agendaen må vere: Når skal kunstnararbeidet få kome i front i institusjonen. Dette er også noko pandemien avslører: teatra permiterer skodespelarane, mens marknadsavdleinga får lov til å bli. Teatra blir sitjande igjen med å selje noko som ikkje finst.

JØ: Kva med verdien av felleskapet og den samlande funksjonen til institusjonane?

IB: Har ikkje vi overspilt idéen om at teateret er ein stad der vi samlast? Kva som oppstår når vi samlast, det vi samlast rundt, er vel viktigare enn at vi samlast? Sjølv savnar eg å gå på forestilling og alt rundt forestillinga – eg savner ikkje berre å vere der.

Grenselaust

JØ: Brakkesnakk er eit spanande tiltak. Det kom plutseleg over natta som eit resultat av Covid-19. Har dere gjort dere nokre tankar om kva som funkar og kva som fungerer mindre godt?

LSH: Brakkesnakk er eit kunstnardrive initiativ. Sjølv om vi mottek ei form for støtte frå institusjonane [Dansens Hus,Black Box, Danseinformasjonen, CODA og DansIT], arbeider vi uavhengig av dei. Det har blitt viktig for oss at Brakkesnakk ikkje skal vere eit «nest-beste-alternativ» på grunn av Korona-krisa, men der vi ser på det å bruke ein digital plattform for å kunne framheve etterlengta diskusjonar og emne som vi ikkje så ofte får fordjupe oss i gjennom offentlege fórum.

IB: Vi prøver å ta opp ting som det går an å snakke om gjennom eit slikt médium, utan at det taper seg med tida. Tidlegare har vi savna ein plattform der det er lov å nerde saman; snakke om arbeida til kvarandre og der ein kan stille spørsmål som ikkje er meint som kritikk. Å kunne få vere nysgjerrige på kvarandre sine arbeid og prosessar: ein arena der vi kan snakke om metaspørsmåla. Ting som kanskje publikum ikkje er interesserte i, men som er relevante og viktige for oss dansekunstnarar.

LSH: Det refererer også til spørsmålsstillinga rundt felleskapet: kvifor vi samlast, kva vi samlast rundt og kva vi snakkar om når vi samlast. Brakkesnakk skal ikkje vere eit forum som ein typisk kunstnarsamtale ved ein visningsstad. Desse er ofte systematisk lagt opp som presentasjonar av nokon sin praksis eller resultata av ein praksis, og slik etterlater dei eigentleg ikkje noko rom for refleksjon.

IB: Å gjere plattformen tilgjengeleg over heile landet, samtidig som han ikkje er direkte i samband med ein fysisk stad, gjer det lettare å nå fleire. I Noreg opplev eg ei veldig splitting mellom det som skjer i Oslo og det som skjer i resten av landet. Det har slik blitt interessant å spørje: Kva slags rom møtast vi i? Kven blir gitt ei stemme i desse romma? Korleis endrast dette med ein gong vi befinn oss på internett? Vi ser jo at vår eiga programmering er prega av vårt personlege nettverk og vi ser at vi kanskje ikkje har eit like stort kontaktnett med dansekunstnarar utanfor Oslo. Det ligg slik ein stor moglegheit i det ikkje-fysiske digitale rommet, samtidig som det stadig pregast av menneskelege begrensingar.

Digitale moglegheiter og blindvegar

JØ: Korleis trur dere digitale plattformer og scener vil prege kunstformidling og skaping? Kva gjer dette med prosessarbeidet og verdien til prosess og undersøking?

LSH: I forhold til utnyttinga av digitale plattformer trur eg at mange tenker på ein lavterskelmåte fordi vi er i denne situasjonen. Eg ser for meg at det digitale kan kome til å erstatte mange IRL-møteplattformer, for å til dømes fremje effektivitet. Dette er farleg, og vi må ha ein aktiv samtale om dette med ein gong vi blir frigjorte.

IB: Det er også noko med temporaliteten ved det digitale som ein må vere merksam på. Alle som vil kan jo vise konsert i frå stua. Eg skal ikkje seie at amatørverksemd ikkje er verdifullt og viktig, men det handlar også om ei utvatning av handverket. Dette må vi passe oss for – og særleg i dansen. Musikarar øver konstant og har fortløpande eit repertoar og eit arbeid som dei jobbar kontinuerleg med, mens vi jobbar meir prosessorientert og der undersøkingane og gjennomjobbinga definerer arbeidet vi gjer. Det er visse ting som må få lov til å være og forbli i øvinga og gjeringa. Eg er veldig skeptisk til å ukritisk gjere dette om til eit produkt.

LSH: Det er ei fin skiljelinje før dette arbeidet som ein ser i digitale kanalar berre blir ei form for narsisistisk sjølvpromotering. Gjer ein det fordi det faktisk er nødvendig, eller handlar det berre om å fremje eiga kunstnarisk verksemd? Vi sett ikkje oss sjølv på noko pedestal, då vi heile tida forsøker å sjå kritisk på vårt eige initiativ, noko eg opplev er viktig.

Neo-egoet i koronaens tid

JØ: Det er altså ei demokratisering som skjer innanfor kunstfeltet som er eit resultat av bruken av online-format og digitale plattformer. Fremjar dettedet neo-liberalistiskesynet påindividet?

IB: Seinast då vi snakka med Siri og Snelle på Brakkesnakk [8. april] kom vi inn på dette med å la utøvaren få lov til å leve i prosessen og jobbe gjennom arbeidet i løpet av speletida. Arbeidet og prosessen får ikkje lov til å leve i det digitale. Det digitale skaper altså eit anna produkt. Eg skal vere ein del av Aerowaves [dansefestival som fokuserer på visning av nye stemmer] i år, og dette er gjort om til ein online-festival. Dette skaper litt motstand inne i meg. Eg går med på det, men eg stiller meg sjølv stadig spørsmål om kva dette gjer. Det er for tidleg å konkludere med noko, og eg vil difor ikkje nekte å vise arbeidet mitt på nettet, men det er likevel ikkje noko eg hadde igongsatt sjølv. Det heile gjer meg veldig ambivalent.

LSH: Eg synst vi allereie ser – noko som er farleg – at demokratiseringa som igongsetjast av dei digitale plattformane tek vekk ei nødvendig kvalitetssikring. Vi risikerer slik også ei form for populistisk spreiing av feilinformasjon.

IB: Faren er om vi ukritisk veljer å sjå vekk frå mediet som vi faktisk arbeider med, og heller skaper ein blind kopi av det vi alltid har gjort for digitale plattformer.

LSH: Ein må ikkje sjå på digitale løysingar som erstatningar. Det digitale kan aldri erstatte det vi får gjennom å møtast live. Reproduskjonar eller videoversjonar for det digitale krever omskrivingar. Ein kan ikkje forvente at det skal vere det same eller fungere likt.

IB: For å elegant hoppe tilbake til sprøsmål om utopiar, så synst eg at utopisk tenking faktisk er på sin plass i møtet mellom kunsten og det den digitale formidlinga. Sjølv om det er det som er tilgjengeleg for oss nå, kvifor skal vi nøye oss med det vi har – med dei begrensingane sosiale media og digitale plattformer gir? Kunstnarar har alltid tøya grenser for kva som er mogleg, kva som er tenkeleg – det er det vi gjer! Vi redefinerer grenser, ser for oss nye verder. Det er mange prosessar som kan igongsetjast nå og som kan endre forventingane våre om kva det digitale kan vere – eller som ikkje nødvendigvis inkluderer det digitale i det heile. (Publisert 19.04.2020)