Mørkret fell over middelklassen

Teater Vestland har skapt ei framsyning som hektar seg inn i maskene vi allereie har lagt opp i minneveven, alt etter

gratis og uforpliktande verdivurdering

Forfattar: Marit Eikemo
Dramatikar: Mari Hesjedal
Regi: Linn Meyer Kongshavn og Cecilie Grydeland Lundsholt
Scenografi og kostymedesign: Mari Lotherington
Komponist: Marianne Stranger
Lysdesign: Krystian Myska
Dramaturgi: Miriam Prestøy Lie
Ansvar for scenisk språkovergang Terje Lyngstad

Teater Vestland, 28. januar 2022.

kven vi er og kva vi har opplevd. På denne måten har dramatiseringa av Marit Eikemo sin roman klassikaren sine kvalitetar. Handlinga vender seg til det tidlause og fellesmenneskelege i oss, plukkar opp tråden der den finst, vev vidare. Slik trer liva våre fram for oss i lys av scenene i stykket. Scenene blinkar som varsel-lamper mot hvermansen-helvetet i den moderne, norske middelklasse-kvardagen.

Hanne kjenner vi straks att, både i oss sjølve og i andre. Ho vinkar både til Nora og Gina, men referansane til Ibsen er ikkje dei einaste. Historia har kvalitetar som gjer at den finn fram til dei referansane som finst, hjå kvar enkelt av oss, i salen. Ein mosaikk av dikt, poplåtar, bibelvers, landskap og eigne livshendingar malar seg ut på netthinna i møte med den vesle kjernefamilien på scena: Sanna, Sverre, Andreas og Hanne. Dei kunne ha vore lukkelege, slik som i diktet «Lykke» av Einar Skjæraasen med Vesla, Påsan, far og mor. Sjeldan ser åtte auge i kvarandre rundt bordet i leilegheita der familien i framsyninga bur.

Mor er borte. Kvar er mor? Ho er på mobilen. Der drøymer ho om hus og hage, medan middagen blir kald. Ungane finn fram Ipad`en. Alle desse dagane som er livet kjem og går. Hanne rasar med desperat energi frå visning til verdivurdering, frå banken til jobben. Lukka spring etter, men når henne aldri att. Andreas, den kjærlege ektemannen og gode pappaen, slit med å halde fylgje.

Briljant i hovudrolla

Idun Losnegård er briljant i rolla som Hanne. Så naivt håpefull, fortvilt insisterande og lynraskt vekslande mellom smiger og kritikk i krysseld mot sin næraste.

I botnen av vinglaset kjem små, søte løgner og gamle, bitre minne til syne. Både i temperatur og temperament er Hanne ein karakter som verkar til å vere skapt for Losnegård. Frå Eikemo sitt skjønnlitterære utgangspunkt er tempoet skrudd fleire hakk opp og nøkkelscener frå romanen er utelatne. Likevel står dramatiseringa støtt i forma Mari Hesjedal har gjeve den i sitt manus, kanskje særleg fordi Idun Losnegård akslar denne rolla med presisjon og overtyding.

Også samspelet mellom Idun Losnegård og Kyrre Eikaas Ottesen er medrivande. Dei to er det halvgamle ekteparet vi straks håpar det beste for, men like fort fryktar det verste for. I Eikaas Ottesen si tolking er Andreas ein venleg slitar. Han strekkjer seg, men let seg ikkje trakke på. Han ber ikkje om mykje, men han ber om litt. Hadde Hanne berre sett seg ned og ete saman med han og ungane når han lagar spaghetti og leikar italienar. Hadde Hanne berre anerkjent han for dei faglege ambisjonane han har som journalist. Hadde ho berre stolt på han. Hadde ho berre spurt han. Hadde dei berre snakka saman.

Fråver av forakt. Reell autonomi. Å anerkjenne kvarandre sine håp og draumar. Slik oppsummerer dei kjende samlivsforskarane Gottmann & Gottmann kva eigenskapar som kjenneteiknar par når dei lever godt og lenge saman. Men forakten blømer og draumane visnar gjennom den lange natta i Hanne og Andreas sitt endelege oppgjer. Veslejenta gret og vesleguten står i døropninga i dinosaur-pysjen sin. Dagen gryr. Vil foreldra vakne?

Det fleirsidige mot det einsidige

Ei utfordring ved rollegalleriet i dramatiseringa av «Gratis og uforpliktande verdivurdering» er at dei to hovudrollene inneber utvikla, komplekse karakterar, medan birollene er karikerte og einsidige. Karina Furseth og Peder Lauvås er først og sist Sanna (3) og Sverre (5) på sjarmerande, småbarnsterrorist-aktig vis. Ein ønskjer seg ikkje tilbake til tida då ungane var små, etter denne teateropplevinga. Sidan opptrer dei to unge skodespelarane også i roller som kollegaer på jobb, meklarar, banktilsett og venn. Her nyttar teatret ulike dialektar for å understreke variasjonen og karikaturen. Lauvås sin hektiske haugalending sit som eit skot i rolla som sleip meklar med skit i skapet. Furseth sin sure sunnmøring er perfekt i rolla som gniten kundebehandlar i banken. Rolleteikningane tilfører komikk, framdrift og variasjon. Utfordringa ligg meir i at harmoniseringa mellom dei einsidige og fleirsidige karakter-uttrykka på scena haltar. I eitt steg peikar stykket mot tragedien, i det neste mot komedien.

Påtrengande og kraftfullt

Harmonisert er derimot det sceniske uttrykket. Scenografien let mykje vere opp til sjåaren. Kor sliten er denne leilegheita, eigentleg? Er den ikkje heilt grei? Eller er den heilt utdatert? Dei enkle, blålege modulane med blanke skyvedører gir store tolkingsrom, samt gode løysingar for å flytte seg effektivt til andre rom i forteljinga. Musikken er verknadsfull, ved at den understrekar og bygger opp stemningar. Særleg den aukande pulsen i det nattlege oppgjeret mellom Hanne og Andreas er ein påtrengande og kraftfull del av opplevinga.

«Gratis og uforpliktande verdivurdering» er i det heile ei påtrengande og kraftfull teateroppleving som gjer at vi får auge på vårt eige liv, i vårt eige samfunn. Kjærleiken tåler ikkje alt, det gjer ikkje kloden heller. No opnar vi opp. No får vi ein ny sjanse.

(Publsert 04.02.2022).